Tir Sir Gâr

Beth yw arwyddocâd tir? Beth yw arwyddocâd teulu? Beth fydd yn digwydd pan na fydd pennaeth y teulu a hynny yw, prif rheolwr y tir yn gallu cymryd cyfrifoldeb? Pwy fydd yn cymryd drosodd? Pwy fydd eisiau cymryd drosodd?

Dyma rhai o’r gwestiynau sy’n cael ei ofyn yn ystod  perfformiad promenâd newydd gan Theatr Genedlaethol. Pan fu Bryn Fferm Pencerrig yn cwympo’n dost, daw teulu at ei gilydd er mwyn trafod dyfodol y fferm. Ar ôl iddo farw, dyma’r plant yn dechrau ail-feddwl am beth mae’r fferm yn golygu iddynt; beth mae cartref yn golygu iddynt. Mae Luned yn hapus yn gweithio yn yr archfarchnad, breddwydion o fod yn sief talentog wedi hen farw. Mae Celyn yn gweithio yn Llundain  lle does neb yn gallu dweud ei enw’n iawn. Mae Arwel yn gweithio mewn swydd di-wobr i gadw tô dros teulu ifanc ei hun. A wedyn mae Non, yr unig un sydd wedi dangos diddordeb i barhau a traddodiad y teulu. Ond gyda’r disgwyliad bod hi’n mynd i redeg y fferm yn annibynnol, ydy hi’n barod fel person i gymryd drosodd? Mae pawb eisiau cadw’r fferm, ond does neb wir eisiau’r cyfrifoldeb, a tra bod pawb yn ceisio dod i dermau gyda beth fydd colli’r fferm yn meddwl i hunaniaeth nhw, mae Mam yn brifo’n dwfn ar ol colli ei ŵr yn sydyn. Mae’r holl sefyllfa yn fwy na colli Dad a colli gŵr: mae’n meddwl colli tir, colli ffordd o fywyd a cholli cartref hefyd.

Ar ôl cychwyn ein daith yn neuadd San Pedr lle gawsom paned a bara brith, mae’r  bws yn cludo’r cynulleidfa i’r amgueddfa yn Abergwili. Wrth sefydlu’r perfformiad yn yr amgueddfa hanesyddol, nid dim ond teimlad o dŷ ffarm go iawn sy’n cael ei chreu, ond hefyd teimlad o anysmwythder: fath o arwyddwr o beth sydd i ddod. Wrth gerdded o stafell i stafell, mae’r cynulleidfa yn gweld darnau o sgript a chyfres o fonologau. Roedd hefyd darnau o fideo yn cael ei ddangos, ond i fod yn hollol onest, mi allai’r cynhyrchiad wedi neud heb y fideos yma. Ar amseroedd, roedd y ffaith ein bod wedi symud mewn i stafell gwahanol er mwyn gwylio fideo o ffermwyr yn gweithio yn teimlo braidd yn ddi-bwynt: fe all y cymeriadau wedi trosglwyddo anhawster y gwaith llafur trwy deialog neu darnau corfforol ei hun.

Roedd yr olygfeydd rhwng y cymeriadau yn hollol realistig, yn llawn egni ac yn effeithiol dros ben. Roedd yr olygfeydd rhwng y brodyr (Gwydion Rhys a Siôn Ifan) yn penigamp, yr egni frwd gwrywaidd yn creu cyfnewidiau gwefredig.  Roedd Rhian Morgan fel Anne yn perffaith. Heb mynd dros ben llestri gyda rôl y wraig weddw, roedd y perfformiad yn sensitif a theimladwy, yn enwedig yn ystod golygfa lle bu Bryn ifanc yn ymddangos o flaen hi yn ystod y nos.

Mae’r perfformiad yn dod i ben gyda angladd, angladd Dad ac o ganlyniad, angladd y fferm. Gyda côr Llanpumpsaint a’r cylch yn canu’n swynol, roedd yr holl peth yn cryfhau’r ystyr difrifol, ac yn uwcholeuo’r teimlad o golled mewn mwy nag un ffordd. Wrth gerdded mas, welwn ni Anne yn pacio lan y llestri, ac wrth adael mae synau tŷ arwerthu yn cael ei chwarae. I gloi’r darn, welwn ni Luned ac Arwel yn barod i yrru caws a llaeth i werthwyr. Yn fy marn i, mi fydde fe wedi bod yn well i adael yr olygfa olaf, i orffen gyda marwolaeth busnes y fferm: mi fydde hwnna wedi bod yn fwy effeithiol i mi.

Cynhyrchiad realistig wedi gyfleu trwy stori ingol, stori i gynrychioli cwymp busnesau ffermio fel canlyniad o straeniau a realiti bywyd modern. Diolch i Tir Sir Gar am ddod a’r peth i sylw pob un ohonym.

Adolygiad Dylen Eileen

Mae’n anghyffredin i gwmni cynnal dwy brosiect dilynnol sy’ mor debyg o ran thema a neges, ond sy’n cwbwl wahanol o ran sefydliad ac awyrgylch. Dyma yn union beth mae Theatr Genedlaethol wedi gwneud gyda cynhyrchiad newydd o Dyled Eileen. Yn dilyn llwyddiant ysgubol Y Bont, gynhyrchiad safle sbesiffig yn Aberystwyth mis dwethaf, mae Theatr Genedlaethol yn parhau ar yr un trywydd gyda Dyled Eileen, ond yn ddod a’r gynhyrchiad i theatrau clud o gwmpas Cymru. Mae’r neges yn gallu cyrraedd pawb felly, ac mae hyn yn hollol bwysig.

Mae hanes Eileen a Trefor Beasley yn un enwog iawn, ond yn anffodus, mae’r hanes weithiau yn cael ei golli ymysg digwyddiadau neu ffigyrau gwahanol. Mae’n hanfodol felly ein bod ni fel cenedl yn cael ei atgoffa o’r pobl a’r digwyddiadau yma, ac ein bod ni’n talu parch i’w weithredrau nhw.

Roedd Eileen Beasley, fel Rosa Parks i Gymru, yn fenyw bwysig iawn. Wrth gwrthod talu treth nes bod y gwaith papur yn cael ei gyfiethu i’r Gymraeg, disgynodd hi a’i theulu mewn i drafferth gyda’r cyngor, ond, yn glynu wrth ei safbwynt hi, ar ôl wyth flwyddyn, fe ddaeth canlyniad. O hynny ymlaen, fe ddarparwyd ffurflenni trwy gyfrwng y Gymraeg. Wrth adnabod yr hanes felly, mae’r ddrama yn clymu mewn i’r Bont yn digon cyfforddus, ac mae’r  gynhyrchiadau yn creu rhyw fath o uned hanesyddol, uned  sy’n ymchwilio gwahanol elfennau a safbwyntiau o sefydliad Cymdeithas Yr Iaith Cymraeg.

Mae’r ddrama yn addasiad o waith Angharad Tomos. Wedi ei lwyfannu yn syml gyda set minimalistig, roedd cyfle i newid y set yn slic iawn mewn ffordd effeithiol. Gan defnyddio ceflun wal wen a addaswyd yn hawdd o ‘stafell fyw y Beasleys i mor bae Abertawe, roedd pob olygfa wedi’i chefnogi gyda lluniau chlir ac atgofus. Er bod y darn yn awgrymu taw efallai sioe un-fenyw ydyw, nid hynny yw’r achos. Gan defnyddio actores i bortreadu Eileen oedrannus, mae yna llinyn nostalgia i’r gynhyrchiad. Mae Rhian Morgan, fel Eileen hen, yn dilyn Eileen a Trefor ifanc o gwmpas y llwyfan, yn syllu arnynt yn hiraethus, yn ychwanegu haen mwy ddifyr i’r stori gyda’i sylwadau gwrtholygol a henffel. I wrthgyferbynnu gyda llonyddwch cymeriad hen Eileen, mae cymeriad Eileen yn ferch fferm ifanc (Caryl Morgan), llawn breddwydion a gobeithion. Yna mae Trefor (Ceri Murphy) yn ychwanegu mwy o egni eto, yn rhedeg o gwmpas y llwyfan, yn carlamu o’r llwyfan i sefyll ar sêt ymysg y gynulleidfa. Mae egni’r ddwy yn hollol nerthol,  ac yn bleser i wylio. Mae’r tri chymeriad yn rhannu’r llwyfan yn hawdd, yn triawd cryf a ddifyr.

Mae’r cynhyrchiad yn pryfoclyd, ac er bod y pwnc destun efallai braidd yn hen i rai, mae’n bwysig i gynnal cynhyrchiadau fel hyn yn y theatr, i anfarwoldebu’r enwogion yma sy’n bwysig iawn i ni fel wlad.

 

The Bloody Ballad

A show that combines serial killing with Johnny Cash is something which almost seems a little too good to be true, but Gaggle Baggle do just that in their gory tale of a young woman and her blade.

Set to the swinging country music of the 1950’s, The Bloody Ballad tells the story of Mary, a young woman who obtains the liberation she desperately desires from her abusive father in a slightly unconventional way. Tired of her mundane life at the gas station in sleepy Evergreen, Mary is an outsider; she reminds the small-minded town folk of things that they would rather forget. Then one day a family of drifters come to town and begin to stir things up. Thus begins Mary’s chaotic downfall. Mary falls in love with Connor, the cheeky runt of the drifting family. Less than a week after their first encounter at the gas station, Connor’s mother and brothers are dead, Mary’s father is dead, and both Mary and Connor are missing fingers. What happens in between is a mash-up of frantic events, serpent’s heads and bloody petticoats.

After an energetic musical introduction from a truly talented band, Mary enters, nonchalantly wiping blood from her face, neck and arms. Immediately the audience’s attention is grasped. With music blaring and bright lights flashing, the scene before us is an attack on the senses, one which evokes a burning curiosity.  This is Mary’s last show: She doesn’t have much time.

Through catchy song punctuated by snappy, funny dialogue, Mary’s wild story begins to unravel. Rarely in theatre do so many performance devices interact, but with Lucy Rivers’ jaw-dropping script, the show flows seamlessly from song to dialogue, from fight scenes to monologues. A raw, innovative piece with such a different and interesting theme at its core, the whole production is fresh and exciting. Exploring many subjects which are often considered as risky, this daring production goes further than any theatre in Wales has gone since National Theatre Wales’ ‘The Village Social’.  Mary sings a song of her abusive father and mother’s suicide entitled ‘What my Daddy done (in A Minor)’, forcing the audience to discover an uncomfortable humour in it, pushing the boundaries in a no-holding-back approach.

A fantastic ensemble cast in a piece of raw, young and innovative theatre. Don’t miss this amalgam of country rock, serpent’s heads and missing fingers. A true theatrical thrill.

Visit http://www.gagglebabble.co.uk for more details!